Najważniejsze zmiany w prawie pracy w 2023 roku

W 2023 r. miało miejsce sporo zmian w prawie pracy, poniżej po krótce przedstawimy najważniejsze z nich.

1. Wprowadzenie pracy zdalnej do Kodeksu pracy i zniesienie telepracy

Uregulowanie pracy zdalnej było niewątpliwie bardzo wyczekiwaną i potrzebną zmianą. Zgodnie ze zmianami obowiązującymi od 7 kwietnia 2023 r. praca zdalna może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika. W związku z wprowadzonymi zmianami, na pracodawców nałożono wiele obowiązków takich jak zapewnienie pracownikowi wykonującemu pracę zdalną materiały i narzędzia pracy, a także instalację, serwis i konserwację narzędzi pracy. Ponadto pracodawca został zobowiązany do pokrywania kosztów energii elektrycznej i usług telekomunikacyjnych. Jednakże oprócz kolejnych obowiązków, pracodawcy zyskali też prawa, jak na przykład prawo do kontrolowania wykonywania pracy zdalnej przez pracownika. Natomiast pracownicy zostali zobowiązani do organizacji własnych stanowisk pracy zdalnej z uwzględnieniem wymogów BHP.

Pracodawcy mieli czas do 7 października 2023 r. (czyli w sumie 6 miesięcy) na dostosowanie obowiązujących w ich zakładach pracy zasad dotyczących wykonywania telepracy do nowych przepisów o pracy zdalnej. Okres ten miał na celu umożliwienie pracodawcom w szczególności dostosowanie regulacji wewnętrznych takich jak regulaminy pracy czy dokonanie zmian w umowach o pracę, które uprzednio przewidywały możliwość wykonywania pracy w formie telepracy.

2. Nowe zasady wykonywania pracy transgranicznej

Z dniem 1 lipca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przystąpił do Porozumienia ramowego w sprawie stosowania art. 16 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w przypadkach zwyczajowej telepracy transgranicznej. Na mocy tego porozumienia istnieje możliwość do zwiększenia wymiaru pracy zdalnej wykonywanej transgranicznie do okresu nieprzekraczającego 50% całkowitego czasu pracy (wcześniej było to 25%), przy jednoczesnym zachowaniu ubezpieczenia w Polsce.

3. Zmiany w zakresie uprawnień pracowniczych

W 2023 r. zostało wprowadzonych także wiele zmian dotyczących uprawnień pracowniczych. Związane były one m.in. z implementacją dwóch dyrektyw tj. dyrektywy dotyczącej przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w UE (tzw. Dyrektywa work-life balance) oraz dyrektywy dotyczącej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Do najważniejszych zmian należy zaliczyć:

• wydłużenie urlopu rodzicielskiego do 41 tygodni (jedno dziecko) oraz 43 tygodni (więcej niż jedno dziecko);
• wprowadzenie bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni w roku;
• zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej (w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym) z zachowaniem prawa do 50% wynagrodzenia;
• uprawnienie pracownika wychowującego dziecko do 8 roku życia do wystąpienia z wnioskiem o zastosowanie elastycznej organizacji pracy;
• uprawnienie pracownika zatrudnionego co najmniej 6 miesięcy do złożenia wniosku o zmianę rodzaju pracy lub zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy;
• zobowiązanie pracodawców do informowania o wolnych stanowiskach pracy, możliwościach awansu czy o zmianie adresu pracodawcy;
• zobowiązanie pracodawców do uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony.

4. Delegowanie kierowców

Dnia 19 sierpnia 2023 r. weszły w życie nowe zasady dotyczące delegowania kierowców. Ustawa o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym stanowi przede wszystkim implementację unijnych dyrektyw dotyczących delegowania kierowców, składających się na tak zwany Pakiet Mobilności. Na mocy tej ustawy wprowadzono także zmiany w innych aktach prawnych jak na przykład w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych czy ustawie o czasie pracy kierowców. Do najważniejszych zmian należy zaliczyć: zmiany w wynagrodzeniach kierowców zawodowych, wirtualne diety ze stawką stałą, zwolnienie z podatku dochodowego i ZUS zwrotu kosztów wypłacanych kierowcom, możliwość zakazania kierowcy jednoczesnego zatrudnienia u innego pracodawcy, a także nowe zasady delegowania kierowców na terytorium RP.

5. Zmiany w postępowaniach z zakresu prawa pracy

• Opłaty sądowe

Zgodnie z obowiązującą od 28 września 2023 r. zmienioną treścią art. 35 ustawy o kosztach sądowych, pracownicy są zwolnieni z ponoszenia opłaty sądowej za wniesienie pozwu do sądu pracy niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Rozwiązanie to nie dotyczy apelacji, jeśli wartość przedmiotu sporu przekracza 50 000 zł. Do zmiany tej podchodzi się sceptycznie z uwagi na możliwość znacznego zwiększenia liczby pozwów wytaczanych przez pracowników przeciwko pracodawcom, co wpłynie na zwiększenie liczby spraw sądowych i znaczne przedłużenie ich trwania. 

• Udzielenie zabezpieczenia

Również w 2023 r. do kodeksu postępowania cywilnego zostało wprowadzone nowe zabezpieczenie polegające na tym, że na wniosek zwolnionego pracownika, Sąd nakazuje pracodawcy jego dalszego zatrudnianie, aż do momentu prawomocnego zakończenia postępowania. Sąd może nie uwzględnić takiego wniosku tylko w sytuacji, gdy roszczenie zwolnionego pracownika jest oczywiście bezzasadne.

6. Kontrola trzeźwości

Od 21 lutego 2023 r. obowiązują przepisy dotyczące kontroli trzeźwości pracowników. Na ich mocy pracodawca może sprawdzić czy pracownicy nie są pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających, jednakże taka kontrola może zostać wprowadzona do przepisów wewnątrzzakładowych przez pracodawcę tylko wtedy, gdy będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób albo ochrony mienia. Należy pamiętać także o tym, że kontrola trzeźwości nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych kontrolowanego pracownika. Podsumowując, w przypadku zamiaru wprowadzenia przez pracodawcę kontroli trzeźwości, istnieje konieczność odpowiedniego uregulowania i wprowadzenia zasad dotyczących kontrolowania pracowników w tym zakresie, jak również zaktualizowanie procedur odnoszących się do przetwarzania danych osobowych w zakresie dotyczącym badań i zachowania wyników kontroli w poufności oraz przekazania informacji o wynikach wskazujących na stan po użyciu alkoholu albo na stan nietrzeźwości jedynie upoważnionym pracownikom.

ZESPÓŁ PRAWA PRACY GWLEX