Tokenizacja i jej aspekty prawne: Następna era cyfrowych aktywów
Tokenizacja, czyli proces przekształcania rzeczywistych aktywów w cyfrowe tokeny, które mogą być przechowywane, wymieniane i zarządzane w blockchainie, staje się jednym z najgorętszych tematów w świecie finansów i technologii. To nie tylko technologia, ale także koncepcja, która zmienia sposób, w jaki postrzegamy wartość i własność w erze cyfrowej.
1. Co to jest tokenizacja?
Tokenizacja jest procesem przekształcania fizycznych lub niematerialnych aktywów w cyfrowe jednostki, które mogą być przechowywane, przenoszone i zarządzane na blockchainie.
Celem przybliżenia tematu posłużmy się przypadkiem tokenizacji nieruchomości – udziały w fizycznym obiekcie jakim jest np. lokal mieszkalny mogłyby zostać podzielone na wiele mniejszych części (tokenów), które będą reprezentować jego wartość. Dzięki temu różni inwestorzy będą w stanie nabywać tylko część aktywa, co obniża próg wejścia i zwiększa dostępność inwestycji. Polskie prawo nie zabrania tokenizowania nieruchomości, ale pod tym pojęciem rozumiane jest na razie tylko zobowiązanie jednej strony umowy do przeniesienia np. udziału w przychodach z tej własności na drugą stronę kontraktu. Posiadanie tokenu nie stanowi podstawy do wpisu posiadacza w księdze wieczystej. W związku z powyższym aby osiągnąć pełne wykorzystanie takiego rozwiązania, konieczne byłoby wdrożenie technologii blockchain w centralnych rejestrach (takich jak księgi wieczyste, rejestry gruntów czy rejestry akcjonariuszy) oraz zastosowanie rozwiązań opartych na smart contract w powszechnych transakcjach finansowych.
2. Rodzaje tokenów i ich zastosowania
Tokeny można podzielić na różne kategorie w zależności od ich funkcji, są to m.in.:
· tokeny użytkowe (utility tokens) – służą do uzyskiwania dostępu do usług lub produktów oferowanych przez projekt na blockchainie. Przykładami są tokeny w ekosystemach DeFi (finanse zdecentralizowane) czy platformach NFT;
· tokeny inwestycyjne (security tokens) – reprezentują prawa własności do aktywów, takich jak akcje, obligacje, nieruchomości czy inne inwestycje. Podlegają regulacjom dotyczącym papierów wartościowych;
· tokeny płatnicze (payment tokens) – Jest to rodzaj kryptoaktywów tworzonych z myślą o alternatywie dla pieniądza emitowanego przez banki centralne i będącego oficjalnym środkiem płatniczym, tj. Walut FIAT. Tokeny płatnicze służą jako środek wymiany za dobra lub usługi (zewnętrzne w stosunku do ekosystemu tego aktywa cyfrowego) i jako takie mogą pełnić rolę odpowiadającą środkom płatniczym.
3. Główne wyzwania legislacyjne
Tokenizacja nie jest jedynie technologiczną innowacją, ale wiąże się także z szeregiem wyzwań prawnych, które muszą być rozwiązane, by zapewnić odpowiednią ochronę uczestnikom rynku.
3.1. Rynki kapitołwe
Tokenizacja to zjawisko globalne, a więc wymaga harmonizacji regulacji między różnymi jurysdykcjami. Obecnie zderzamy się z różnymi regulacjami, w zależności od tego, w jakim kraju działamy.
Niektóre kraje uznaje tokeny inwestycyjne za papiery wartościowe, które podlegają odpowiednim regulacjom. W szczególności, jeśli tokeny reprezentują udziały w firmach, obligacje czy inne formy inwestycji generujących dochód, mogą one zostać uznane za papiery wartościowe zgodnie z definicją zawartą w przepisach krajowych i międzynarodowych.
W przypadku Polski, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wydał 10 grudnia 2020 r. Stanowisko w sprawie wydawania i obrotu kryptoaktywami, w których ujął kwalifikację prawną najbardziej charakterystycznych rodzajów tokenów funkcjonujących w obrocie.
3.2. Ochrona konsumentów
Tokenizacja stwarza nowe wyzwania w zakresie ochrony konsumentów. Wartość tokenów, zwłaszcza w początkowej fazie ich emisji, może być wysoce zmienna, a brak odpowiednich regulacji ochrony inwestorów może prowadzić do nadużyć. Regulacje dotyczące rynku finansowego powinny obejmować zasady zapewniające przejrzystość, bezpieczeństwo i odpowiedzialność emitentów tokenów.
3.3. Prawo własności
Prawo własności jest jednym z kluczowych obszarów, które wymagają jasnej regulacji w kontekście tokenizacji. W przypadku tradycyjnych aktywów, takich jak nieruchomości czy dzieła sztuki, kwestie własności są dobrze zdefiniowane przez przepisy prawne. Tokenizacja może wprowadzić pewne komplikacje, szczególnie jeśli chodzi o rozróżnienie pomiędzy posiadaniem tokena a faktycznym posiadaniem aktywa.
W prawie polskim, a także w wielu innych krajach, konieczne jest rozróżnienie pomiędzy samym tokenem a prawem własności rzeczywistego przedmiotu. Może to prowadzić do problemów, zwłaszcza w kontekście tradycyjnych aktywów, takich jak nieruchomości, gdzie prawo własności jest związane z fizycznym zapisem w księgach wieczystych.
3.4. Podatki
Tokenizacja rodzi również pytania dotyczące opodatkowania transakcji związanych z tokenami, zarówno w kontekście zysków kapitałowych, jak i transakcji między użytkownikami. Tutaj także postulowana jest harmonizacja na poziomie międzynarodowym.
W Unii Europejskiej również istnieją przepisy regulujące opodatkowanie kryptowalut i tokenów. Obrót kryptowalutami, dzięki orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 22.10.2015 r. w sprawie C-264, został uznany za zwolniony z podatku VAT w UE, ale podatek od dochodów kapitałowych wciąż pozostaje kwestią osobno regulowaną przez poszczególne państwa członkowskie.
3.5. Odpowiedzialność za smart contracts
W przypadku tokenów opartych na blockchainie często wykorzystuje się inteligentne kontrakty (smart contracts), które automatycznie wykonują określone warunki transakcji. Chociaż inteligentne kontrakty mogą znacznie uprościć i przyspieszyć procesy, wiążą się także z ryzykiem prawnym, zwłaszcza gdy zawierają błędy programistyczne lub są niewłaściwie zaprojektowane. Kwestia odpowiedzialności za ewentualne naruszenia w realizacji kontraktu czy spory związane z jego interpretacją może stanowić poważny problem prawny, zwłaszcza w przypadku międzynarodowych transakcji.
3.6. Ochrona danych osobowych i prywatność
W świetle RODO firmy zajmujące się tokenizacją muszą przestrzegać przepisów dotyczących zbierania, przechowywania i przetwarzania danych osobowych. Z tego względu konieczne jest wdrożenie odpowiednich zabezpieczeń przed nieuprawnionym dostępem do danych oraz zapewnienie transparentności w zakresie przetwarzania danych.
4. Przyszłość tokenizacji i jej wyzwań prawnych
Tokenizacja z pewnością ma przed sobą ogromny potencjał w różnych branżach, od finansów po nieruchomości czy sztukę. Jednakże, aby mogła rozwinąć się w sposób bezpieczny i efektywny, konieczne będzie stworzenie globalnych ram regulacyjnych, które uwzględnią specyfikę tego rynku.
Chociaż technologia blockchain sama w sobie jest trudna do uregulowania, prawo będzie musiało stawić czoła nowym wyzwaniom związanym z decentralizacją, niezmiennością zapisów i brakiem centralnych instytucji nadzorujących.
Z perspektywy prawnej, najistotniejsze będą dalsze prace nad harmonizacją przepisów w różnych jurysdykcjach, aby zapewnić spójność regulacji dotyczących tokenów, ich obrotu oraz ochrony konsumentów. Ważne będzie również opracowanie jednoznacznych zasad dotyczących praw własności do aktywów tokenizowanych, co pozwoli uniknąć potencjalnych sporów prawnych.