Prawa zależne
Prowadząc działania marketingowe często dochodzi do sytuacji, gdy musimy dokonać przeróbki cudzego utworu. W jaki sposób możemy w sposób legalny zaingerować w cudzy utwór?
Punktem wyjścia dla naszych rozważań są oczywiście przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 2 ustawy, opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Istotą zależnych praw autorskich jest zatem uprawnienie twórcy do decydowania, czy opracowanie jego utworu może zostać wykorzystane przez inną osobę, która je stworzyła.
Utwór zależny
Kluczowe jest zrozumienie, czym jest opracowanie. Przepis posługuje się jedynie przykładowym wyliczeniem – wskazuje m.in. tłumaczenie, przeróbkę czy adaptację. Każda z tych form z kolei może być wykonywana na różne sposoby.
Najbardziej intuicyjne są tłumaczenia i adaptacje. Większe kontrowersje wzbudza pojęcie przeróbki – możliwości interpretacyjne są tutaj szerokie. Generalnie będzie to wyrażenie w inny sposób tego samego utworu. Przykładami przeróbek będą liczne modyfikacje Mony Lisy Leonarda da Vinci, symfoniczne wersje utworów muzyki popularnej czy remiksy.
Do korzystania i rozporządzania opracowaniem będziemy potrzebować zgody twórcy pierwotnego utworu. Przepisy nie precyzują formy tejże zgody, zatem może ona przybrać dowolną postać. Najbezpieczniej jednak jeśli uzyskamy ją na piśmie.
Cienka granica dzieli przeróbki od parodii, pastiszu i karykatury. Tymczasem warunki dla legalnego korzystania z utworów są diametralnie inne. Parodie, pastisze, karykatury są formą dozwolonego użytku i nie wymagają zgody twórcy pierwotnego utworu.
Opracowanie cudzego utworu jest niezależnym utworem, a jego twórcy przysługują odrębne prawa autorskie, bez uszczerbku dla praw pierwotnego twórcy.
Prawa zależne a przeniesienie praw autorskich
Musimy pamiętać, że w przypadku, gdy nabywamy majątkowe prawa autorskie od twórcy, nie przechodzą na nas automatycznie prawa zależne. Prawo do wykonywania oraz zezwalania na wykonywanie praw zależnych powinno zostać osobno wskazane w umowie, zawartej koniecznie w formie pisemnej wraz ze wskazaniem pól eksploatacji objętych przeniesieniem.
Trudno jest jednoznacznie określić, w którym momencie dochodzi do opracowania utworu, a kiedy tworzymy nowy, niezależny lub też kiedy korzystamy jednak z dozwolonego użytku. Każdy przypadek powinien być indywidualnie analizowany. Ważne natomiast jest, że mając świadomość, że biorąc na warsztat cudzy utwór w celu dalszego korzystania z niego, powinniśmy wziąć pod uwagę prawa jego twórcy.
